به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از موسسه روزگار نو؛  درس‎گفتار متن خوانی «هستـی و زمـان» با تدریس دکتر مهدی معین‎زاده در موسسه روزگار نو برگزار می‎شود.

اقبال روزافزون جامعه‌ی علمی و فکری ایران -اعم از دانشگاهی و غیردانشگاهی- به اندیشه‌ی مارتین هایدگر به هیچ روی بی‌وجه و تصادفی نیست. این اقبال به‌ویژه از دهه‌ی دوم پس از انقلاب اسلامی به این‌سو، رو به فزونی چشم‌گیری نهاده است.

یک مؤلفه‌ی اصلی این اقبال بی‌تردید نقد بنیادینی است که هایدگر بر عقلانیت مدرن وارد می‌کند. چالش با عقلانیت مدرن از سوی دیگر یکی از خصیصه‌های ایران پس از انقلاب بوده است. بدین ترتیب بدیهی می‌نماید که اندیشه‌های فیلسوفی که از متن و بطن مدرنیته، آن را به چالشی سخت و بنیادین می‌کشد تا این مایه برای ایران پس از انقلاب جاذبه داشته باشد. نام هایدگر احتمالاً در ایران اولین‌بار از زبان سید احمد فردید شنیده شد، در یک سخنرانی در دانشگاه تهران به سال ۱۳۲۷ (زمانی که هایدگر هنوز برخی از مهم‌ترین آثار خود را خلق نکرده بود). با این همه اگر از حلقه‌ی شاگردان خود فردید و یکی دو اشاره‌ی سطحی و گذرا در آثار شریعتی و آل‌احمد و... بگذریم، اندیشه‌ی هایدگر تا دهه‌ی شصت شمسی کم‌تر مورد توجه بود. یک دلیل آن می‌تواند عدم عنایت کلی فضای فکری ایران به فلسفه در درجه‌ی اول و به نقد عقلانیت مدرن در درجه‌ی بعدی طی این سال‌ها بوده باشد. وضعیت آموزش آکادمیک فلسفه در ایران نیز که فلسفه‌ی معاصر را همواره در طاق نسیان نهاده است، باید بر دلائل عدم طرح اندیشه‌ی هایدگر در خلال سال‌های قبل از انقلاب افزود.

به‌علاوه ایرانیان به‌دلیل سنت عظیم عرفان دینی که در پس زمینه‌ی فکری خود داشتند و علاقه‌ی وافری که به شعر نشان می‌‌دادند هم جای آن داشت که به هایدگر تمایل نشان دهند. استعداد اندیشه‌ی -هایدگر خاصه هایدگر متأخر- به اینکه مورد تأویل‌های عرفانی و دینی قرار بگیرد، غیر قابل انکار است. هر چند چنین تأویل‌هایی را حاصل کژفهمی‌ و مصادره به مطلوب آثار وی بدانند، صرف وجود چنین تأویل‌هایی نشان از آن استعداد دارد. درباره‌ی شعر نیز که ایرانیان همواره شیفته‌ی آن بوده‌اند، هایدگر خود شعر را اصیل‌ترین شکل تفکر شمرد و حتی سکنی‌گزیدن انسان بر روی زمین را شاعرانه دانست. هایدگر در سیر فکری خود به‌نحوی فزاینده به تأویل اشعار شاعرانی چون هولدرلین، تراکل و رانکه روی آورد.

افزون بر اهمیت برای فضای فکری ایران، هایدگر در سطح جهانی نیز متفکری بس بسیار مهم به شمار می‌آید. جریان‌های فکری معاصر همچون هرمنوتیک، پدیدارشناسی، ساختارگرایی، اگزیستانسیالیسم، الهیات وجودی، نحله‌های پست‌مدرن و... همه کم و بیش متأثر از اندیشه‌ی اویند. اگر بپذیریم که فرادهش اندیشه‌ی مغرب زمین -اعم از طنین مدرن یا ضد مدرن آن- به عنوان فرادهش مسلط بر زمانه، یکی از مؤلفه‌های شکل‌گیری زیست‌جهان ما نیز هست، می‌توانیم ادعا کنیم که تدقیق در اندیشه‌ی هایدگر، شناختی از موضع و موقف فکری خود ما نیز به دست می‌دهد. همین واکنش گسترده‌ی دهه‌های اخیر به اندیشه‌ی وی نشان از مناسبتی دارد که ما با این اندیشه داریم و سهمی که این اندیشه در فهم ما از ایستار خودمان می‌تواند داشته باشد.

«هستی و زمان» به‌نحوی انکارناپذیر نه‌تنها نقطه‌ی کانونی اندیشه‌ی هایدگر، بلکه جامع اندیشه‌ی پیش از هایدگر و بذرهای اندیشه‌ی پس از وی نیز هست. فهم اندیشه‌ی پسین هایدگر -که به‌علت اشتمال بر مباحثی چون تکنولوژی، هنر، تاریخ هستی، اومانیسم، متافیزیک و ... بیش‌تر مورد اعتنای ایرانیان بوده- بدون فهم این اثر ناممکن است. «هستی و زمان» همچنین بر فراز اندیشه‌ی آغازین هایدگر ایستاده است. بداعت غریب اندیشه‌ی هایدگر این تصور سقیم را به وجود می‌آورد که این اندیشه بی‌سابقه نیز هست. غور در اندیشه‌ی هایدگر پیش از ظهور هستی و زمان البته این تصور ناروا را از ذهن می‌زداید. کتاب افزون بر آنکه متافیزیک تاکنونی را ویران می‌کند، در این ویرانگری امتداد متافیزیک پیش از خود نیز هست. نظربازی هایدگر جوان -هایدگر پیش از هستی و زمان- با متافیزیک قرون وسطی، کاتولیسیسم، نئوکانتیسم و... شاهد این ماجراست. هستی و زمان بی‌تردید جزء پراهمیت‌ترین آثار اندیشه‌ی مغرب‌زمین در قرن بیست است و دامنه‌ی تأثیر آن همچنان در حال گسترش.

اما جای بسی تأسف است که عنایت اهل تفکر ایران به هایدگر عمدتاً فاقد دقت و عمق یک تحقیق فلسفی بوده است. وقتی اندیشه‌ای به نیازهای فکری جامعه‌ای پاسخ می‌دهد، همواره در معرض این خطر نیز قرار می‌گیرد که در جهت این نیازها سامان و جهت داده شود. دهه‌ها در ایران سخن از هایدگر رفت، بی‌آنکه بنیادی‌ترین اثر او -هستی و زمان- خوانده شده باشد. همین نقیصه احتمالاً پاشنه آشیل التفات ایرانیان به هایدگر است. خوانش این کتاب، اندیشه‌ی هایدگر را در جایگاه خود ‌به عنوان یکی از مواقف فرادهش اندیشه‌ی مغرب زمین قرار می‌دهد و از بسیاری آرای او رمزگشایی و راززدایی می‌کند؛ چیزی که به نظر می‌رسد بیش از هر چیزی در مورد مواجهه با اندیشه‌ی این فیلسوفِ تأثیرگذار، ضروری به نظر می‌رسد.

شروع دوره ‌دوشنبه ۱۴ بهمن ماه  

ساعت ۱۶-۱۸

امکان شرکت در درسگفتار، به دو صورت حضوری یا مجازی

ثبت نام در سایت WWW.Roozegareno.net

مکان: تهران، خیابان حافظ، بالاتر از تقاطع انقلاب، بن بست حیات، پلاک۱۲، طبقه دوم- موسسه روزگار نو

تلفن:۸۸۸۰۷۱۸۸  سامانه پیامکی ۳۰۰۰۷۲۲۷۰۰۱۲۲۴